بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
تدبر روزانه 2 / ماه مبارک رمضان 1442
وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ (بقره/186)
و هرگاه بندگانم از تو درباره من پرسند (بگو:) همانا من نزدیکم؛ دعاى نیایشگر را آنگاه که مرا مىخواند پاسخ مىگویم. پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند، باشد که به رشد رسند.
سؤال: چرا گاهى دعاى ما مستجاب نمى شود؟
پاسخ: ... یا به جهت آن است که ما از خداوند خیر نخواسته ایم، و در واقع براى ما شرّ بوده و یا اگر واقعاً خیر بوده، خالصانه و صادقانه از خداوند درخواست نکردهایم و همراه با استمداد از غیر بوده است. و یا اینکه استجابت درخواست ما، به مصلحت ما نباشد که به فرموده روایات، در این صورت به جاى آن بلایى از ما دور مى شود ویا براى آینده ما یا نسل ما ذخیره مى شود ویا در آخرت جبران مى گردد.
* در اصول کافى مى خوانیم: کسى که غذاى حرام بخورد، یا امر به معروف ونهى از منکر نکند ویا از سر غفلت وبى اعتنایى دعا کند، دعایش مستجاب نمى گردد.
* معناى دعا، ترک کسب وکار نیست، بلکه توکّل به خداوند همراه با تلاش است. لذا در حدیث مى خوانیم: دعاى بیکار مستجاب نمى شود.
سؤال: با اینکه کارهاى خداوند قانونمند و براساس عوامل و سنّتهاى ثابت است، پس دعاچه نقشى دارد؟
پاسخ: همانگونه که انسان در سفر، حکم نماز و روزهاش غیر از انسان در وطن است، انسان دعا کننده با انسان غافل از خدا متفاوت هستند و سنّت خداوند لطف به اوّلى است، نه دوّمى. آرى، دعا و گفتگو با خداوند، ظرفیّت انسان را براى دریافت الطاف الهى بیشتر مى کند. همانگونه که توسل و زیارت اولیاى خدا، شرایط انسان را عوض مى کند. چنانکه اگر کودکى همراه پدر به مهمانى رود، دریافت محبّتش بیش از آن خواهد بود که تنها برود. بنابراین دعا، زیارت و توسل، سبب تغییر شرایط است، نه برهمزدن سنّتهاى قطعى الهى.
پیامها:
1- دعا در هرجا ودر هر وقت که باشد، مفید است. چون خداوند مى فرماید: من نزدیک هستم. «فَإِنِّی قَرِیبٌ»
2- خداوند به ما نزدیک است، ولى ما چطور؟ اگر گاهى قهر او دامن ما را مى گیرد، به خاطر دورى ما از خداوند است که در اثر گناهان مى باشد. «فَإِنِّی قَرِیبٌ»
3- استجابت خداوند دائمى است، نه موسمى. «اجیب» نشانه ى دوام است.
4- با آنکه خدا همه چیز را مى داند، امّا دعا کردن وظیفه ى ماست. «فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی»
5- دعا آنگاه به اجابت مى رسد که همراه با ایمان باشد. «وَ لْیُؤْمِنُوا بِی»
6- دعا، وسیله ى رشد و هدایت است. «لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ»
برگرفته از تفسیر نور، ج1، ص: 291-289
زهره معارف/ التماس دعا
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها وَ إِذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ سَمِیعاً بَصِیراً (نساء/58)
همانا خداوند فرمانتان مىدهد که امانتها را به صاحبانش بدهید و هر گاه میان مردم داورى کردید، به عدل حکم کنید. چه نیک است آنچه که خداوند شما را بدان پند مى دهد. بى گمان خداوند شنواى بیناست.
- امانتدارى و رفتار عادلانه و دور از تبعیض، از نشانههاى مهم ایمان است، چنان که خیانت به امانت، علامت نفاق است.
- در روایات متعدّد، منظور از امانت، رهبرى جامعه معرّفى شده که اهلش اهل بیت علیهم السلام مى باشند.
- آرى، کلید خوشبختى جامعه، بر سر کار بودن افراد لایق و رفتار عادلانه است و منشأ نابسامانى هاى اجتماعى، ریاست نااهلان و قضاوتهاى ظالمانه است.
- خیانت در امانت شامل کتمان علم، حرفه و حقّ، تصاحب اموال مردم، اطاعت از رهبران غیر الهى، انتخاب همسر یا معلّم نااهل براى فرزندان و ... مى شود.
امانت سه گونه است:
الف: میان انسان و خدا. (وظایف و واجباتى که بر انسان تعیین شده است.)
ب: میان انسان و دیگران. (اموال یا اسرار دیگران نزد انسان)
ج: میان انسان و خودش. (مثل علم و عمر و قدرت که در دست ما امانتند.)
- حضرت امیر علیه السلام فرموده است: «من تقدّم على قوم و هو یرى فیهم من هو افضل، فقد خان اللَّه و رسوله و المؤمنین» هر کس خود را در جامعه بر دیگران مقدّم بدارد و پیشوا شود در حالى که بداند افراد لایقتر از او هستند، قطعاً او به خدا و پیامبر و مؤمنان خیانت کرده است. الغدیر، ج 8.
برگرفته از تفسیر نور، ج2، ص: 310
- روشن است امانت معنى وسیعى دارد و هر گونه سرمایه مادى و معنوى را شامل مى شود و هر مسلمانى طبق صریح این آیه وظیفه دارد که در هیچ امانتى نسبت به هیچکس (بدون استثناء) خیانت نکند، خواه صاحب امانت، مسلمان باشد یا غیر مسلمان، و این در واقع یکى از مواد" اعلامیه حقوق بشر در اسلام" است که تمام انسانها در برابر آن یکسانند.
تفسیر نمونه، ج3، ص: 430
تدبر روزانه5/ زهره معارف/ التماس دعا/ ماه مبارک رمضان 1442
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ (آل عمران/92)
هرگز به (حقیقت) نیکوکارى نمى رسید مگر اینکه از آنچه دوست مى دارید (در راه خدا) انفاق کنید، و آنچه انفاق مى کنید خداوند از آن با خبر است.
رسیدن به مقام نیکوکاران واقعى، شرایط زیادى دارد که یکى از آنها انفاق کردن از اموالى است که مورد علاقه انسان است، زیرا عشق و علاقه واقعى به خدا، و احترام به اصول انسانیت و اخلاق، آن گاه روشن مى شود که انسان بر سر دو راهى قرار گیرد، در یک طرف مال و ثروت یا مقام و منصبى قرار داشته باشد که مورد علاقه شدید او است، و در طرف مقابل خدا و حقیقت و عواطف انسانیت و نیکوکارى، اگر از اولى بخاطر دومى صرف نظر کرد معلوم مىشود که در عشق و علاقه خود صادق است، و اگر تنها در این راه از موضوعات جزئى حاضر بود صرف نظر کند، معلوم مى شود عشق و علاقه معنوى او نیز به همان پایه است و این مقیاسى است براى سنجش ایمان و شخصیت.
در پایان آیه براى جلب توجه انفاق کنندگان مىفرماید: آنچه در راه خدا انفاق مىکنید کم یا زیاد از اموال مورد علاقه یا غیر مورد علاقه، خداوند از همه آنها آگاه است و بنا براین هرگز گم نخواهد شد و نیز چگونگى آن بر او مخفى نخواهد ماند.
نفوذ آیات قرآن در دلهاى مسلمانان بقدرى سریع و عمیق بود که بلافاصله بعد از نزول آیات اثر آن ظاهر مى گشت، از جمله:
زبیده همسر هارون الرشید قرآنى بسیار گرانقیمت داشت که آن را با زر و زیور و جواهرات تزیین کرده بود و علاقه فراوانى به آن داشت، یک روز هنگامى که از همان قرآن تلاوت مى کرد به آیه لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ رسید، با خواندن آیه در فکر فرو رفت و با خود گفت هیچ چیز مثل این قرآن نزد من محبوب نیست و باید آن را در راه خدا انفاق کنم، کسى را به دنبال جواهرفروشان فرستاد و تزیینات و جواهرات آن را بفروخت و بهاى آن را در بیابانهاى حجاز براى تهیه آب مورد نیاز بادیهنشینان مصرف کرد که مى گویند: امروز هم بقایاى آن چاهها وجود دارد و به نام او نامیده مى شود.
برگرفته از تفسیر نمونه، ج3، ص: 5-3
تدبر روزانه 4/ زهره معارف/ ماه مبارک رمضان 1442/ التماس دعا
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
تدبر روزانه 3 / ماه مبارک رمضان 1441
إِنَّ اللَّهَ لا یَخْفى عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ (آل عمران/5)
همانا هیچ چیز، نه در زمین و نه در آسمان، بر خداوند پوشیده نمى ماند.
سؤال:
- چگونه خود را در فضای مجازی از دیدن تصاویر نامناسب حفظ کنیم؟
- چگونه چشم خود را از نگاه به نامحرم حفظ کنیم؟
- چگونه شوخی با نامحرم را ترک کنیم؟
پاسخ:
- خداوند بر همه چیز آگاه است. ما و همهى هستى هر لحظه در محضر خدا هستیم، در محضر او گناه نکنیم. با توجّه به آیه قبل، استفاده مى شود که کفر و معصیتِ هیچ کس بر خدا پوشیده نیست.
- تعدّد افراد، تعدّد اعمال، تعدّد مکانها و زمانها هیچ کدام مسألهاى را بر خداوند پنهان نمى سازد.
تفسیر نور، ج2، ص: 15
***
- چگونه ممکن است چیزى بر او مخفى بماند در حالى که او در همه جا حاضر و ناظر است و به حکم اینکه وجودش از هر نظر بى پایان و نامحدود است جایى از او خالى نیست و به ما از خود ما نزدیکتر است، بنا براین در عین اینکه محل و مکانى ندارد به همه چیز احاطه دارد، این احاطه و حضور او نسبت به همه چیز و در همه جا به معنى علم و آگاهى او بر همه چیز است. تفسیر نمونه، ج2، ص: 426
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (بقره/110)
و نماز را برپا دارید و زکات را پرداخت نمایید و هر خیرى که براى خود از پیش می فرستید، آن را نزد خدا (در سراى دیگر) خواهید یافت، همانا خداوند به اعمال شما بیناست.
سؤال:
- چرا در قرآن کریم معمولا دستور به نماز همراه با زکات آمده است؟
- اعمال انسان، چه موقع وارد عرصه قیامت می شود؟
- آیا مقدار کار خیر مهم است؟
- قویترین انگیزه برای انجام عمل صالح چیست؟
پاسخ:
- معمولًا دستور به نماز همراه با زکات در قرآن آمده است. یعنى یاد خدا باید همراه با توجّه به خلق خدا باشد.
- اعمال انسان، قبل از خود انسان وارد عرصه قیامت مى شود. «تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ»
- مقدار کار خیر مهم نیست، هر کس به هر مقدار مى تواند باید انجام دهد. «مِنْ خَیْرٍ»
- کارهاى خیر، براى قیامت محفوظ مى ماند. «تَجِدُوهُ»
- ایمان به نظارت الهى و پاداش در قیامت، قوى ترین انگیزه عمل صالح مى باشد.
تفسیر نور، ج1، ص: 182
تدبر روزانه/ زهره معارف/ ماه مبارک رمضان 1442/التماس دعا/